کاشان را بهتر بشناسیم
کاشان یکی از شهرهای کهن کشور است که آثار تاریخی با قصه های پر رمز و راز دارد، وقت آن است که یک سفر به شهر گل و گلاب بزنیم و در کوچه پس کوچه های آن نفس بکشیم و از حاذبه های تاریخی و طبیعی این شهر بازدید داشته باشیم. شهر خانه‌های تاریخی و گلاب ناب، در جوار کویر آرام خفته است و خود را به رنگ کویر درآورده تا زیبایی‌های خود را استتار کند. بعد از سفر به کاشان و اکتشاف این زیبایی‌ها، می‌توانیم حسابی چشم و ذهنمان را به یک ضیافت مفصل ببریم؛ چون در کمتر جایی می‌توانیم آن‌ها را از معماری زیبای ایرانی سیراب کنیم. در هر گوشه از جاهای دیدنی کاشان که چشم بگردانید تزیینات، کاشی‌کاری، مقرنس‌ها و کنگره‌های ظریفی می‌بینید که استادان معمار ایرانی در طول چند قرن اخیر آن‌ها را با حوصله و در نهایت ذوق و سلیقه طراحی کرده‌اند. کاشان از معدود مقاصدی است که سفر یک‌روزه به آن آنچه از سفر به یک شهر تاریخی انتظار دارید را به شما می‌دهد و در صورت تمدید روزهای اقامت، باز هم چیزی برای عرضه و سیراب‌کردن چشم و ذهن شما دارد. در این مقاله با تعدادی از مشهورترین جاهای دیدنی کاشان آشنا می‌شوید که می‌توانید تعدادی از آن‌ها را برای کاشان گردی در یک روز انتخاب کنید و اگر زمان بیشتری داشتید، می‌توانید همه آن‌ها را در چند روز و سر فرصت ببینید.
کاشان کجاست؟
کاشان، مرکز شهرستان کاشان در استان اصفهان می‌باشد. کاشان را دارالمومنین، شهر گل و گلاب، شهر خانه‌های تاریخی و پایتخت فرش جهان می‌خوانند. این شهر زادگاه یکی از کهن‌ترین تمدن‌های جهان بنام سیلک با قدمتی بیش از هفت هزار سال است. این شهر اولین تمدن یکجانشینی و شهرنشینی را دارد. کاشان با بیش از ۱۷۰۰ اثر تاریخی که ۳۳۳ اثر آن ثبت ملی و باغ فین هم ثبت یونسکو شده است. کاشان در طول تاریخ سکونت‌گاه مردمانی از نژادها و ادیان مختلف بوده، این شهر در قرون گذشته یکی از سکونتگاههای یهودیان ایران بوده است. یهودیان کاشان عمدتاً از دسته یهودیان اخراجی از اسپانیا بودند که در این منطقه سکنی گزیدند و در دهه‌های بعدی به مرور زمان اکثراً مسلمان شدند.
آب وهوا
اقلیم این شهر که دارای دو بخش کوهستانی و کویریست که این ویژگی باعث شده همزمان آب و هوای متفاوتی را در مناطق اطراف آن رویت کرد. مناطق کویری در بخش شمالی و شرقی و هوایی کوهستانی در بخش جنوبی و غربی آن قرار دارد، وجود بخش گرمسیر در نزدیک کاشان باعث شده که میوه‌های (چغاله‌بادام، گوجه‌سبز، زردآلو و قیسی) آن زودتر به دست بیاید و نوبرانه راهی بازار شود، که آن را به یکی از سکونتگاههای مهم در ایران بدل ساخته است. کاشان با ۲۷۰۰ هکتار مزرعه گل محمدی بزرگ‌ترین تولیدکننده گل محمدی و همچنین بالاترین نرخ تولید گل محمدی با چهار تن در هکتار می‌باشد و در تولید بیش از ۱۵ هزار تن گلاب بزرگ‌ترین تولیدکننده گلاب می‌باشد.
آداب و رسوم
گلاب‌گیری و قالی‌شویان از مراسم سنتی این شهر است که سالانه بازدیدکنندگان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد. مراسم گلاب‌گیری معمولاً از اوایل اردیبهشت ماه شروع شده و تا اواخر خرداد ادامه دارد که مقصد گردشگری تعداد زیادی از مردم ایران می‌باشد و مراسم قالی‌شویان در جمعه دوم مهرماه هر سال در کاشان برگزار می‌گردد. از مناطق کویری کاشان می‌توان راوند، خزاق، مشکات و روستای آبشیرین را نام برد. از مناطق کوهستانی کاشان نیز می‌توان قمصر، قهرود، کامو، نیاسر، برزک و مرق و نشلج را عنوان کرد.
بناها و خانه های تاریخی
در کاشان هزار و هفتصد بنای تاریخی شناسایی شده که از این تعداد سیصد و سی و سه مورد ثبت ملی و یک مورد ثبت جهانی شده‌است. از بناهای تاریخی مهم کاشان که هنوز استوار مانده‌اند یا آثارشان پابرجاست می‌توان آرامگاه پیروز نهاوندی، خانه بروجردی‌ها، خانه طباطبایی‌ها، خانه عباسیان، مناره زین‌الدین، آرامگاه سلطان عطابخش، مسجد عمادی (مسجد میرعماد)، مسجد جامع، مدرسه سلطانی، مسجد آقابزرگ، قلعه جلالی، حمام سلطان امیراحمد و کاروان سرای امین الدوله اشاره کرد، در همه این بناها ویژگی‌های معماری مشابه دیده می‌شود، جز مناره زین‌الدین که در این زمینه یکتا است. کاشان حداقل نوزده عمارت تاریخی دارد که به خوبی محفوظ مانده‌اند. این عمارت‌ها عناصر عمومی خانه‌های سنتی کاشان را دارا می‌باشند، اما نسبت به آن‌ها دارای فضاهای بزرگتر، معماری ماهرانه تر و عناصر مجلل تری هستند. از معروف‌ترین این عمارت‌ها می‌توان به خانه بروجردی‌ها، خانه بنی کاظمی و خانه مرتضوی اشاره کرد.
خانه طباطبایی ها
خانه تاریخی طباطبایی ها به‌عنوان عروس خانه‌های تاریخی ایران از جمله بناها و خانه‌های تاریخی کاشان محسوب می‌شود. این خانه در دوره قاجار و توسط شخصی به نام «حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی»، از بازرگانان نطنزی ساکن کاشان در محله سلطان امیر احمد احداث شد و به همین علت به خانه طباطبایی موسوم و مشهور است. معمار خانه طباطبایی ها استاد علی مریم کاشانی بود که آن را در طی ۱۰ سال بنا کرد. خانه بروجردی‌ها و تیمچه امین الدوله نیز از کارهای این استاد مسحوب می‌شوند.
گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های خانه طباطبایی توسط شاگردان میرزا ابوالحسن صنیع الملک غفاری کاشانی و زیر نظر وی انجام شده است. از آنجایی که صاحب این خانه در کار تجارت فرش بود، نقوش گچ‌بری‌ها در نهایت شکوه و زیبایی از نقش‌های فرش ایرانی و گل و مرغ اسلیمی الهام گرفته شده‌اند.
خانه تاریخی طباطبایی‌ها به‌وسیله هیئت‌امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی كاشان خریداری شد و در سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶ با همكاری شهرداری و میراث فرهنگی كاشان و با پشتیبانی مسئولان وقت وزارت و معادن و فلزات، طبق نقشه اصلی و نخستین مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. این خانه در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۱۵۰۴ به ثبت رسید. مجموعه تاریخی خانه طباطبایی‌ها هم‌اكنون زیر نظر سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری كاشان اداره می‌شود و همه‌روزه به‌ویژه در روزهای تعطیل، پذیرای خیل مشتاقان و شیفتگان معماری اصیل و سنتی ایران‌زمین است.
خانه بروجردی ها
خانه بروجردی ها از بناهای تاریخی و چشم‌گیر شهر کاشان است. خانه بروجردی‌ها نماد معماری درون‌گرای ایرانی است و باشکوه فراوان، چشم هر بازدیدکننده‌ای را خیره می‌کند. معماری منحصربه‌فرد و زیبای خانه بروجردی ها سبب شده است تا در لیست زیباترین جاذبه‌های تاریخی ایران قرار گیرد. این بنای تاریخی در جنوب شرقی شهر زیبای کاشان، محله محمد سلطان میراحمد یا خیابان علوی فعلی قرار دارد.
حمام فین
حمام فین شاخص‌ترین و شناخته‌شده‌ترین بنای موجود در باغ فین کاشان است. جالب که بدانید عموم مردم تصور می‌کنند که تنها یک حمام تاریخی داخل باغ فین وجود دارد در حالی که باغ فین دو حمام دارد که در دوره‌های مختلف ساخته شده اند؛ حمام سلطنتی و حمام صفوی یا حمام کوچک. حمام سلطنتی به دستور فتحعلی شاه در سال 1189 هجری شمسی ساخته شد تا صرفا خانواده دربار از آن استفاده کنند. هر بار که شاهان قاجار برای تفرج به باغ فین می‌آمدند از این حمام استفاده می‌کردند. بعد از حمام سلطنتی، حمام صفوی قرار دارد که تاریخ ساخت آن به حدود سال 882 شمسی باز می‌گردد. حمام صفوی اما بسیار معروف است چرا که میزبان یکی از تلخ‌ترین حوادث تاریخ ایران بوده است؛ قتل صدر اعظم شایسته‌ای همچون امیرکبیر که سبب شده این بنا امروزه با عنوان حمام امیرکبیر نیز شناخته می‌شود.